قیراط چیست؟

در ارائه توضیحات درباره مفهوم کلمه "قیراط"، توضیح تاریخچه آن می‌تواند جذاب باشد. ریشه اصلی این واژه به زبان یونانی بازمی‌گردد و از واژه "kération" گرفته شده است. این واژه نیز از کلمه "carob" اشتقاق داشته و به درختی اطلاق می‌شود که یونانیان از دانه‌های آن برای اندازه‌گیری استفاده می‌کردند. اگرچه امروزه "قیراط" تنها برای اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اطلاعات مربوط به استفاده از این دانه برای اندازه‌گیری طلا و جواهرات در یونان باستان وجود ندارد.

این واژه به صورت "قیراط" یا "قِرّاط" به زبان عربی وارد شد و در کشورهای اسلامی به عنوان واحد اندازه‌گیری وزن دارو و سکه استفاده شد. سپس ایتالیایی‌ها این واژه را از عرب‌ها به صورت "carato" قرض گرفته و به زبان فرانسوی وارد کردند. در اواخر قرن پانزدهم، این کلمه به شکل "karat" یا "carat" به زبان انگلیسی وارد شد.

واژه "قیراط" که امروزه در زبان فارسی استفاده می‌شود، نیز از زبان عربی به زبان فارسی وارد شده و به معنای نیم دانگ در نظر گرفته می‌شود، با این‌حال در گذشته، معنای واژه "قیراط" برحسب شهر و منطقه ممکن بوده است.

تاریخچه قیراط

از زمان‌های بسیار دور، قیراط به عنوان واحد اندازه‌گیری وزن در تجارت جواهرات استفاده می‌شده و ابتدا از مغز درخت کاروب (Carob) و یا بذر درخت مرجانی آفریقائی به نام کورا (Kuara) گرفته شده بود. اما به دلیل تفاوت در اندازه‌ها در مکان‌های مختلف، از سال ۱۹۰۷ میلادی در اروپا و آمریکا، سیستم قیراط متریک (Metric Carat) با اندازه ۲۰۰ میلی گرم یا ۰.۲ گرم به کار گرفته شد. معنای کلمه قیراط (Carat) از واژه کاروب گرفته شده است و از لحاظ دستوری، این واژه از عربی‌شده‌ی عبارت یونانی Keration مشتق شده که به عقیده اهل فرهنگ از زبان پارسی گرفته شده است. درخت کاروب که دانه‌های آن در گذشته واحد اندازه‌گیری سنگ‌های قیمتی بود، در کتاب بوستان سعدی نیز این کلمه ظاهر می‌شود:

"بقنطار زربخش کردن ز گنج

نباشد چو قیراطی از دسترنج"

در حال حاضر، قیراط به عنوان یک واحد اندازه‌گیری جرم برای سنگ‌های قیمتی و مروارید استفاده می‌شود. این واحد در سال ۱۹۰۷ میلادی به تعریف کنونی خود رسیده و تاکنون در بسیاری از کشورها به عنوان وزن استاندارد "carat" یا قیراط به کار گرفته می‌شود. یک قیراط معادل ۲۰۰ میلی گرم یا ۰.۲ گرم است و توانایی اندازه‌گیری دقیق تا صدمین رقم اعشار را فراهم می‌کند. هر یک گرم برابر با ۵ قیراط است و این واحد معیار با اعشار و سوت نیز بیان می‌شود. به عنوان مثال، الماس ۰.۲۵ قیراطی به عنوان "twenty-five pointer" یا ۲۵ نشانه توصیف می‌شود.

رابطه اندازه سنگ‌ها با قیراط

آشکار است که هرچه قیراط یک سنگ قیمتی بیشتر باشد، ارزش آن نیز افزایش خواهد یافت. این به دلیل کمیابی و یکتایی سنگ‌های قیمتی با اندازه بزرگ‌تر می‌باشد و این سنگ‌ها کمتر یافت می‌شوند. به عنوان مثال، از هر یک میلیون سنگ یاقوت سرخ خام که استخراج می‌شود، تنها یک سنگ اندازه مناسب برای ساخت نگین یک انگشتر را خواهد داشت. با این وجود، جالب است بدانید که اندازه سنگ‌ها هیچ ارتباطی با وزن و در نتیجه قیراط ندارد. در واقع، چگالی سنگ، به عنوان نسبت جرم به حجم آن، مهم است. این به معنای این است که یک سنگ با اندازه کوچک‌تر ممکن است قیراط بالاتری داشته باشد. این ویژگی در میان انواع سنگ‌ها مشاهده می‌شود.

به عنوان مثال، دو سنگ با اندازه یکسان از الماس و یاقوت ممکن است وزن و قیراط متفاوتی داشته باشند. بنابراین، قیراط تنها وزن سنگ را نشان می‌دهد و تعیین‌کننده اندازه آن نیست. همچنین، ارزش یک سنگ به درخشندگی، کیفیت و رنگ آن نیز بستگی دارد و تمام این عوامل بر قیمت سنگ تأثیرگذار هستند.

واحدهای اندازه گیری جواهرات

قیراط یک واحد اندازه‌گیری است که برای اندازه گیری وزن سنگ‌های قیمتی، به‌ویژه الماس، استفاده می‌شود. این واحد باید با "c" یعنی "carat" اشتباه نشود و اختلاف آن با "karat" با "K" که به واحد اندازه گیری خلوص طلا اشاره دارد، در نظر گرفته شود. تاریخچه استفاده از واژه "قیراط" به دوران مدیترانه باستان بازمی‌گردد، جایی که وزن اشیاء بر اساس تعداد معادل بذرهای "carob seeds" بیان می‌شد. این بذرها از درختی در منطقه مدیترانه به نام "carob" به دست می‌آمد که دانه‌های آن در یک پوسته قرار داشتند و تقریباً از نظر وزن یکسان بودند.

در تجارت آن دوران، این واحد اندازه‌گیری توسط تاجران به وزن دانه‌ها معرفی شده و برای اندازه گیری سنگ‌های قیمتی و طلا نیز به کار می‌رفت. از این بذرها برای تعیین وزن الماس استفاده می‌شد؛ به عبارت دیگر، وزن الماس با تعداد دانه‌های "carob" معادل بود. هر دانه "carob" معمولی حدود 0.20 گرم بوده و وزن الماس به تعدادی مشابه با این دانه‌ها اندازه‌گیری می‌شده است. شباهت این واژه با "carat" یا "قیراط" مدرن را می‌توان در نام‌های یونانی keration و لاتین Ceratonia مشاهده کرد. باید توجه داشت که این دانه‌ها هرگز به استانداردهای امروزی قابل قبول نبوده و از نظر وزن با بذرهای دیگر همخوانی ندارند.

تبدیل قیراط و وزن الماس

پیش از رواج سامانه متریک در اروپا، یک واحد قیراط "ct" معادل 4 دانه وزن تروا "Troy weight" (3.205 میلی گرم) بود. در دوران بعد، این واحد به وزن 200 میلی گرم تغییر یافت و برابر با 200 سوت (هر سوت 1000 میلی گرم) یا 0.2 گرم شد، که تقریباً یک پنجم گرم معادل بیست و یکم مثقال است. این تغییرات منجر به استفاده از سوت در اندازه‌گیری الماسهای ریز شد. در سال 1914، صنعت جواهرات و الماس ایالات متحده از این واحد اندازه‌گیری به عنوان وزن استاندارد "carat" یا قیراط بهره برد.

واحد "carat" متریک به عنوان 200 میلی گرم تعریف شده است و هر قیراط به 100 نقطه تقسیم می‌شود. این امکان اندازه‌گیری بسیار دقیق تا صدمین رقم اعشار را فراهم می‌کند. به عنوان مثال، یک الماس نیم عیار به 50 امتیاز تقسیم می‌شود، در حالی که یک سنگ 75 عیار به معنای 3/4 قیراط است. جواهرفروش ممکن است وزن الماس زیر یک قیراط را فقط با "points" آن توصیف کند. برای مثال، یک الماس 0.25 قیراطی ممکن است به عنوان "twenty-five pointer" یا 25 نشانه توصیف شود. وزن الماس بیشتر از یک قیراط بر حسب قیراط و اعشار "carats and decimals" بیان می‌شود. به عنوان مثال، یک سنگ 1.08 قیراطی به عنوان "one point oh eight carat" توصیف می‌شود. یک الماس 50 پوینتی همان الماس نیم قیراطی را نمایان می‌سازد.

سنجش جواهرات با استفاده از قیراط

احتمالاً سوالی برای شما پیش آمده که چرا برای سنجش وزن سنگ‌های قیمتی از واحد گرم و سوت به جای قیراط استفاده نمی‌شود و چرا این واحد در این زمینه اهمیت دارد. برای پاسخ به این سوال، باید اشاره کنیم که سنگ‌های قیمتی مثل الماس به دلیل کمیابی و گرانی بسیار ارزشمند هستند. به همین دلیل، حتی برای اجزای بسیار کوچک این سنگ‌ها نیاز به واحد اندازه‌گیری کمتر از گرم و سوت است. استفاده از قیراط به جای سوت در این موارد هم دلیل دیگری است. این استفاده نه تنها به دلیل خواندن و نوشتن آسان‌تر در معاملات خرید و فروش، بلکه به خاطر اینکه خود قیراط واحدی است کمتر از گرم و بیشتر از سوت، آن را بهترین گزینه برای اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی می‌کند. به طور مثال، خواندن و نوشتن یک قیراط نسبت به 200 سوت بسیار آسان‌تر است. قیراط به عنوان واحد اندازه‌گیری، میان سوت و گرم قرار دارد که از سوت بیشتر و از گرم کمتر است. به همین دلیل، قیراط بهترین واحد برای بیان وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی محسوب می‌شود.

اندازه سنگ‌ها با قیراط

با افزایش وزن سنگ به واحد قیراط، ارزش آن افزایش می‌یابد؛ زیرا سنگ‌های قیمتی با اندازه بزرگ‌تر کمیاب‌تر و ارزشمندتر هستند. برای مثال، از یک میلیون سنگ یاقوت سرخ خام که از معادن استخراج می‌شود، تنها یک عدد اندازه مناسب برای ساخت نگین انگشتر دارد. البته نکته جالب این است که اندازه سنگ ارتباطی به وزن و مقدار قیراط ندارد؛ به عبارت دیگر، چگالی سنگ (نسبت جرم به حجم) در ارزش‌گذاری سنگ تأثیرگذار است. ممکن است سنگی با اندازه کوچکتر، قیراط بالاتری نسبت به سنگی با اندازه بزرگتر داشته باشد.

تبدیل قیراط به گرم

در این بخش، توضیح داده می‌شود که چگونه واحد وزن قیراط به گرم محاسبه می‌شود و نشان می‌دهد که در گذشته، این واحد وزن در مناطق و شهرهای مختلف به شکل‌های متفاوتی تعریف شده بود. به عنوان مثال، در مکه، یک قیراط را به عنوان ربع سدس دینار شناخته و در عراق، نصف عشر دینار تلقی می‌شد. همچنین، در لندن، معادل ۰.۲۰۵۳ گرم، در فلورانس ۰.۱۹۷۲ گرم و در آمستردام ۰.۲۰۵۷ گرم بود. اصلاحات مالی دوران خلافت عبدالملک اموی منجر به کاهش وزن مثقال از ۴.۵۵ گرم به ۴.۲۵ گرم شد، بنابراین واحد قیراط در اندازه‌گیری وزن سکه‌ها به ۲۰.۱ مثقال (معادل ۰.۱۷۷ گرم) تغییر کرد. بنابراین، هر سوال درباره مفهوم قیراط در هر منطقه منجر به پاسخ‌های گوناگون می‌شد.

سوالات متداول

1. هر قیراط چند گرم است؟

واحد اندازه‌گیری در اکثر کشورها گسترش یافت و قیراط، که با نمادهای kt یا ct نشان داده می‌شود، در حال حاضر به عنوان یک پنجم گرم یا معادل ۰.۲ گرم (۲۰۰ میلی‌گرم) به‌شمار می‌آید.

2. هر قیراط چند سوت است؟

هر گرم معادل ۱۰۰۰ سوت بوده و بنابراین یک قیراط معادل ۲۰۰ سوت محسوب می‌شود. همچنین، هر قیراط معادل یک بیست و یکم (۲۱/۱) مثقال و ۰.۰۰۷۰۶۵ اونس می‌باشد. برای روشن‌تر شدن این امر، به این مثال توجه کنید: یک الماس با وزن ۲ قیراط معادل ۴۰۰ سوت، ۰.۴ گرم یا ۴۰۰ میلی‌گرم و ۲.۴۲ مثقال وزن دارد.

توجه داشته باشید که واحد قیراط به‌طور خاص در اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی به‌کار می‌رود، درحالی‌که برای اندازه‌گیری وزن سایر محصولاتی که از طلا ساخته می‌شوند، از گرم و سوت استفاده می‌شود.

3.  چرا برای اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی از واحد قیراط استفاده می‌شود؟

دلیل استفاده از قیراط به جای گرم در اینجا معین است؛ زیرا حتی قطعات بسیار کوچکی از سنگ‌ها مانند الماس ارزش بالایی دارند و بنابراین نیاز است که از واحدی با ارزش کمتر از گرم برای این نوع سنگ‌ها استفاده شود.

همچنین، از دلایل دیگر استفاده از قیراط به جای سوت، راحتی در خرید و فروش است. خواندن و نوشتن یک عدد قیراط به سادگی از خواندن و نوشتن یک عدد ۲۰۰ سوت ساده‌تر است. بنابراین، واحد قیراط به عنوان یک واحد با ارزش کمتر از سوت و کمتر از گرم، به عنوان بهترین گزینه برای اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مطرح شده است.

پایان بندی

در این مقاله، سعی کردیم به شما توضیح دهیم که واحد قیراط چیست و با مفهوم و کاربردهای آن آشنا شوید. همچنین به بررسی ریشه و تاریخچهٔ تغییرات و استفاده از این واحد اندازه‌گیری پرداختیم. این مقاله نیز نکات پر کاربردی دربارهٔ مفهوم وزن بر حسب قیراط را مورد بررسی قرار داد و مواردی که در هنگام خرید سنگ‌های قیمتی باید به آن توجه کرد، را تشریح کرد. در صورتی که سؤال یا ابهامی دارید، می‌توانید از طریق بخش کامنت‌ها با ما در ارتباط باشید.